ડૉ. જયંતિલાલ ભંડારી. તાજેતરમાં, વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ કહ્યું હતું કે ગુડ્સ એન્ડ સર્વિસ ટેક્સ (GST) અને આવકવેરામાં નવા બોલ્ડ સુધારાઓ સામાન્ય માણસનું જીવન સરળ બનાવશે, પરંતુ દેશ વિકસિત ભારતના માર્ગ પર ઝડપથી આગળ વધશે. નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણે એમ પણ કહ્યું હતું કે નવા કર સુધારાઓ સાથે, ભારત આ નાણાકીય વર્ષ 2025-26 ના અંત સુધીમાં વિશ્વની ત્રીજી સૌથી મોટી અર્થવ્યવસ્થા બની શકે છે.
તેવી જ રીતે, વિશ્વના વિવિધ આર્થિક અને નાણાકીય સંગઠનોના અહેવાલો પણ GST અને આવકવેરામાં કરવામાં આવેલા સુધારાને કારણે ભારતના ઝડપી વિકાસની શક્યતાઓ રજૂ કરી રહ્યા છે. ઉલ્લેખનીય છે કે GST કાઉન્સિલે 5 અને 18 ટકાના સ્લેબ સાથે બે-સ્તરીય GSTને મંજૂરી આપી છે જ્યારે 5, 12, 18 અને 28 ટકાના ચાર ટેક્સ સ્લેબમાં ફેરફાર કર્યો છે.
જોકે, હાનિકારક વસ્તુઓની શ્રેણીમાં આવતી કેટલીક વસ્તુઓ પર 40% કર વસૂલવામાં આવશે. GSTમાં કરવામાં આવેલા સુધારાના ત્રણ મુખ્ય પાયા છે. પ્રથમ, માળખાકીય સુધારો. આમાં, કર માળખામાં વધુ સુધારો કરવામાં આવ્યો છે. બીજું, કર દરોને તર્કસંગત બનાવવામાં આવ્યા છે જેથી આવશ્યક વસ્તુઓ સસ્તી થાય. ત્રીજું, નવી નોંધણી અને રિફંડ સરળ બનાવવામાં આવ્યું છે. આનાથી ઇનપુટ અને આઉટપુટ કર દરોમાં સંતુલન આવશે.
GST નોંધણી અને પાલન રિપોર્ટિંગની પ્રક્રિયા પણ સરળ બનાવવામાં આવી છે. ઉદ્યોગપતિઓ હવે ફક્ત ત્રણ દિવસમાં GST પોર્ટલ પર પોતાનું નોંધણી કરાવી શકશે. તેમને સાત દિવસમાં રિફંડ આપવાની વ્યવસ્થા હશે. કાચા માલ અને તૈયાર માલના દરમાં તફાવતને કારણે ઇનપુટ ટેક્સ રિટર્નમાં ઊભી થતી સમસ્યાઓ પણ દૂર કરવામાં આવી છે.
GST દરોમાં નવા ફેરફારો સાથે, હાલમાં 12 ટકાના દરે કરવેરાવાળી લગભગ 99 ટકા વસ્તુઓ હવે 5 ટકાના સ્લેબમાં આવશે. જ્યારે 28 ટકાના દરે કરવેરાવાળી લગભગ 90 ટકા વસ્તુઓ 18 ટકાના સ્લેબમાં આવશે. નવા ફેરફારો સાથે, સામાન્ય માણસ, ખેડૂતો અને નાના ઉદ્યોગો દ્વારા ઉપયોગમાં લેવાતી સેંકડો વસ્તુઓ સસ્તી થશે.
આનાથી ઘરેલુ વપરાશમાં મજબૂત વધારો થશે. મધ્યમ વર્ગ ઉત્પાદનો ખરીદવા પર પૈસા ખર્ચ કરશે અને માંગમાં વધારાથી ખાનગી રોકાણને પણ વેગ મળશે. સરકારને એવી પણ આશા છે કે વાર્ષિક રૂ. 47,000 કરોડના મહેસૂલ નુકસાન છતાં, આનાથી બજાર પ્રવૃત્તિઓમાં વધારો થશે અને અર્થતંત્ર જે રીતે ગતિ મેળવશે, તે રીતે તાત્કાલિક નુકસાન સરળતાથી ભરપાઈ થઈ શકશે.
સામાન્ય માણસ અને મધ્યમ વર્ગને ભાવમાં રાહત મળશે અને તેમની ખરીદ શક્તિ વધશે. બજારમાં રોકડ પ્રવાહ પણ વધશે. ટ્રમ્પ ટેરિફને કારણે નિકાસમાં ઘટાડાથી ચિંતિત નાના ઉદ્યોગોને સ્થાનિક ગ્રાહકોની વધતી માંગથી મોટો ટેકો મળશે.
જીએસટીમાં ઘટાડાને કારણે ઔદ્યોગિક ઉત્પાદન વધશે અને ઉત્પાદન ક્ષેત્રથી લઈને સેવા ક્ષેત્ર સુધી માંગમાં વધારો જોવા મળશે. એવો અંદાજ છે કે દેશમાં જીએસટીમાં ઘટાડાને કારણે વપરાશમાં લગભગ બે લાખ કરોડ રૂપિયાનો વધારો થશે અને નિકાસને પણ નવી ગતિ મળશે.
માંગ અને ઉત્પાદન વધવાથી GDP વધશે. રોજગારીની તકો વધશે. વૈશ્વિક સ્તરે ભારતનો વ્યવસાય કરવાની સરળતા રેન્કિંગમાં પણ સુધારો થશે. GSTના બે સ્લેબ બનાવવાથી તેના અમલીકરણ અને એકાઉન્ટિંગની પ્રક્રિયા સરળ બનશે.
કેન્દ્ર સરકારે GSTમાં ફેરફારોની સાથે આવકવેરાને સરળ અને વધુ સુવિધાજનક બનાવવા માટે ઝડપથી આગળ વધ્યા છે. રાષ્ટ્રપતિની મંજૂરી બાદ આવકવેરા બિલ, 2025 હવે કાયદો બની ગયો છે. આ કાયદો હાલના આવકવેરા કાયદા, 1961 ને બદલશે અને 1 એપ્રિલ, 2026 થી લાગુ કરવામાં આવશે. હકીકતમાં, નવો આવકવેરા કાયદો ફક્ત કેટલાક વિભાગોમાં ફેરફાર નથી, પરંતુ સમગ્ર કર પ્રણાલીમાં પરિવર્તન લાવવા જઈ રહ્યો છે. આનાથી દેશમાં ડિજિટલ અને સરળ કર પ્રણાલીનો એક નવો યુગ શરૂ થશે.
આ નવા કાયદા હેઠળ, કર કાયદાઓનું જાળું દૂર કરવામાં આવશે અને એક એવી સિસ્ટમ બનાવવામાં આવશે જે સામાન્ય કરદાતાઓ માટે સરળ અને ફાયદાકારક હશે. આનાથી નવા કરદાતાઓ તેમની આવક અનુસાર આવકવેરો ભરવા માટે તૈયાર થશે.
નવા આવકવેરા કાયદાથી જૂના કાયદાને લગભગ 50 ટકા સરળ બનાવવામાં આવ્યું છે. નવા કાયદાથી ઘરની મિલકતમાંથી થતી આવક સંબંધિત અસ્પષ્ટતાઓ દૂર થાય છે. નવા કાયદા દ્વારા, કર કાયદામાં અપ્રસ્તુત બની ગયેલી જોગવાઈઓ દૂર કરવામાં આવી છે.
નવી GST સિસ્ટમ તેમજ નવા આવકવેરા કાયદા હેઠળ નવા ફેરફારોના અમલીકરણથી દેશના કરોડો લોકોને ફાયદો થશે અને ભ્રષ્ટાચારને પણ નિયંત્રિત કરવામાં આવશે. GST અને આવકવેરા હેઠળ નવા મહત્વપૂર્ણ કર સુધારા કરદાતાઓની સંખ્યા વધારવામાં, કર જટિલતા અને મુકદ્દમા ઘટાડવામાં અને કર વસૂલાત વધારવામાં મદદ કરશે.
દેશના ઉદ્યોગો અને વ્યવસાયો ટ્રમ્પના ટેરિફ પડકારોનો સામનો કરીને દેશને આર્થિક ગતિ આપશે. આ ઝડપથી વધતો કર સંગ્રહ 2047 સુધીમાં દેશને વિશ્વનો ત્રીજો સૌથી મોટો અર્થતંત્ર અને વિકસિત રાષ્ટ્ર બનાવવામાં પણ મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવશે.
(લેખક અર્થશાસ્ત્રી છે)