Yoga for mental health benefits: આજના વ્યસ્ત જીવનમાં, લોકોમાં તણાવ, ચિંતા અને હતાશા જેવી સમસ્યાઓ ઝડપથી વધી રહી છે, આવી સ્થિતિમાં, માનસિક સ્વાસ્થ્ય સુધારવા માટે યોગનો નિયમિત અભ્યાસ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. યોગ માત્ર શારીરિક સ્વાસ્થ્ય જ નહીં, પણ માનસિક સ્વાસ્થ્ય સુધારવામાં પણ મદદ કરે છે. યોગ, પ્રાણાયામ અને ધ્યાનનો અભ્યાસ માનસિક શાંતિની અનુભૂતિ આપે છે. આ બધા માનસિક સંતુલન જાળવવામાં, તણાવ ઘટાડવામાં તેમજ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં મદદ કરે છે. નિયમિત યોગ અભ્યાસ મગજને શાંત કરી શકે છે, જેનાથી મનમાં આવતા નકારાત્મક વિચારોને નિયંત્રિત કરવાનું શક્ય બને છે. આ લેખમાં, યોગ ચિકિત્સક પ્રવીણ ગૌતમ માનસિક સ્વાસ્થ્ય સુધારવા માટે યોગાસનો જણાવી રહ્યા છે, જેનો નિયમિત અભ્યાસ માત્ર માનસિક જ નહીં પણ શારીરિક સ્વાસ્થ્ય લાભ પણ આપી શકે છે.
1). માર્જરી આસન (Marjaryasana)
માર્જરી આસનને બિલાડી-ગાય આસન તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. તે શરીર અને મન વચ્ચે સુમેળ સ્થાપિત કરવામાં મદદ કરે છે. આ આસનની પ્રેક્ટિસમાં, વ્યક્તિ બિલાડીના આકારમાં પોતાના શરીરને વાળે છે અને ખેંચે છે, જેનાથી શરીરમાં રક્ત પ્રવાહ સુધરે છે. આ આસન માનસિક તણાવ ઘટાડવામાં મદદરૂપ થાય છે. નિયમિતપણે માર્જારી આસનનો અભ્યાસ કરવાથી માનસિક શાંતિ મળે છે અને એકાગ્રતામાં સુધારો થાય છે. આ આસન ઘરે સરળતાથી કરી શકાય છે.
2). અર્ધ મત્સ્યેન્દ્રાસન (Ardha Matsyendrasana)
અર્ધ મત્સ્યેન્દ્રાસનને હાફ સ્પાઇનલ ટ્વિસ્ટ પોઝ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. આ આસનનો અભ્યાસ કરોડરજ્જુને મજબૂત બનાવે છે. આ સાથે, આ આસન માનસિક તણાવ ઘટાડવામાં અને નકારાત્મક વિચારો દૂર કરવામાં મદદ કરે છે. આ આસનનો નિયમિત અભ્યાસ માનસિક શાંતિ આપે છે અને મનનું સંતુલન જાળવી રાખે છે. આ આસન વ્યક્તિને માનસિક રીતે મજબૂત બનાવવામાં પણ મદદરૂપ થઈ શકે છે.
3). શિર્ષાસન - (Sirshasana)
શીર્ષાસન, જેને હેડસ્ટેન્ડ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે એક આવશ્યક યોગ મુદ્રા છે. કારણ કે તે શરીર અને મન બંને માટે ફાયદાકારક છે. શીર્ષાસનનો અભ્યાસ મગજમાં રક્ત પરિભ્રમણ વધારે છે, જે માનસિક તાણ ઘટાડે છે અને એકાગ્રતામાં સુધારો કરે છે. શીર્ષાસનનો અભ્યાસ માનસિક સ્થિરતા પ્રદાન કરે છે, જેનાથી વ્યક્તિને સારું લાગે છે. શીર્ષાસનનો અભ્યાસ ધ્યાન અને યાદશક્તિમાં પણ વધારો કરી શકે છે.
4). પ્રાણાયામ (Pranayama)
માનસિક સ્વાસ્થ્ય માટે પ્રાણાયામનો નિયમિત અભ્યાસ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. કારણ કે પ્રાણાયામનો નિયમિત અભ્યાસ મગજને વધુ ઓક્સિજન પૂરો પાડે છે, જે માનસિક શાંતિ આપે છે અને તણાવ ઘટાડે છે. અનુલોમ-વિલોમ, ભ્રામરી અને કપાલભાતિ જેવા પ્રાણાયામ માનસિક સ્વાસ્થ્ય માટે ખાસ ફાયદાકારક માનવામાં આવે છે. આ ફક્ત મનને શાંતિ જ નહીં પરંતુ માનસિક શક્તિમાં પણ વધારો કરે છે.
5). પશ્ચિમોત્તાનાસન (Paschimottanasana)
પશ્ચિમોત્તાનાસનનો નિયમિત અભ્યાસ માનસિક તણાવ અને ચિંતા ઘટાડવામાં મદદ કરે છે. આ આસનમાં, વ્યક્તિ પોતાના પગ આગળ લંબાવીને નમે છે, જે શરીરના પાછળના ભાગને ખેંચે છે. આ આસન માનસિક શાંતિ પ્રદાન કરે છે, પશ્ચિમોત્તાનાસનનો નિયમિત અભ્યાસ માનસિક વિકારો દૂર કરવામાં મદદરૂપ થઈ શકે છે.
નિષ્કર્ષ
યોગ એ માનસિક સ્વાસ્થ્યને મજબૂત અને સંતુલિત રાખવાનો એક અસરકારક માર્ગ છે. માર્જારી આસન, અર્ધ મત્સ્યેન્દ્રાસન, શીર્ષાસન, પ્રાણાયામ અને પશ્ચિમોત્તાનાસન જેવા યોગાસનો માત્ર માનસિક તણાવ ઓછો કરતા નથી પણ વ્યક્તિને માનસિક રીતે મજબૂત પણ બનાવે છે. ધ્યાનમાં રાખો કે આ યોગાસનો નિષ્ણાતની દેખરેખ હેઠળ કરવા જોઈએ.